KOLONIALE WANDELING WIJHE

Koloniale notabelen

Deze wandeling voert door het dorp Wijhe gelegen aan de IJssel en door in de nabij gelegen de prachtige tuin van het Landgoed De Gelder. Op onverwachte plekken in het dorp kom je het koloniaal verleden van Nederland tegen. De villa waar de familie Rambonnet in de 19de eeuw woonde en het huis waar de in Indië rijk geworden Johan Lubbert Umbgrove (1759-1826) woonde. In de Nicolaas kerk, in het centrum van het dorp, bevindt zich het orgel dat in 1821 door Johan Lubbert Umgrove geschonken werd aan de kerk uit dankbaarheid dat zijn kleinzoon Jean Lubbert van den Bergh het leven had behouden bij de opstand van Thomas Matulesia (1782-1817) beter bekend als Pattimura op het eiland Saparoea in 1817.

 

Lengte wandeling:
16 km
Start- en eindpunt:
Station Wijhe
Parkeerplaats:
Station Wijhe

Horeca:
In het centrum van Wijhe

Print route
Print verhalen
Download Topo GPS bestand

Ook geschikt voor andere GPX apparaten

De route

  1. Vanaf de P+R van het station naar fietsstalling lopen en spoor oversteken. Sla rechts af en loop door tot aan de stationsweg en sla hier linksaf. Op Stationsweg nummer 11 staat Villa Nova. Hier woonde in de 19de eeuw de familie Rambonnet, waarvan de meest bekende Jean Jacques Rambonnet (1864-1943) was die betrokken was bij de strafexpeditie naar Flores en Adonare in 1904.
  1. Loop de Stationsweg verder uit tot aan de Oranjelaan. Onderweg zie je aan je rechterhand het monument ter gedachtenis aan de inwoners in Wijhe die door oorlogshandelingen zijn omgekomen inclusief die in Nederlands-Indië.
  1. Sla hier linksaf en vervolgens rechtsaf naar Wijhezicht 5, het huis waar Johan Lubbert Umbgrove(1759-1826) woonde. Hij is de grootvader van Jean Lubbert van den Bergh. Zijn moeder was een dochter van Umbgrove en getrouwd met Johannes Rudolph van den Bergh (1789- 1817) resident van Saparoea (Molukken). Tijdens de opstand van Pattimura (Thomas Matulesia) op Ambon in 1817 werd de residentsfamilie vermoord. Alleen de oudste zoon, Jean Lubbert, zes jaar oud, overleefde de moordpartij.
  1. Loop over de parkeerplaats de Oranjelaan uit die met een bocht naar rechts overgaat in de Nieuwendijk. De weg loopt omhoog naar de Dijk. Loop door tot de driesprong. Je bevindt je nu op het hoogste punt van de Nieuwendijk. Rechts van je op nummer 26 stond het huis De Cloeze. Het huis staat er nog, maar geheel gerenoveerd en zonder de oude naam De Cloeze. Hier hield dokter Hendrik Krooneman (1839-1902) jarenlang praktijk. Van 1862 tot 1865 verbleef hij met vrouw en kinderen in Indië eerst als officier van gezondheid bij het KNIL in fort Ngawi op Oost Java en later als civiel geneesheer op het eiland Billiton.
  2. Sla linksaf en loop de Dijk op, richting wandelrondje Wijhe. Bovenop de Dijk heb je een prachtig uitzicht op de uiterwaarden van de IJssel. Loop door tot de rotonde. Sla hier linksaf, Raalterweg, richting het centrum van Wijhe. Neem de eerste straat links, de Van Nahuijsstraat, en loop door tot de eerste straat rechts, de Molenstraat. Neem de tweede straat links, de Rambonnetstraat en loop door tot het Marktplein. Sla hier rechtsaf en vervolgens linksaf en loop door tot de Nicolaaskerk, Kerkstraat 15.
  1. In de kerk bevindt zich het orgel dat in 1821 door Johan Lubbert Umgrove geschonken werd aan de kerk uit dankbaarheid dat zijn kleinzoon Jean Lubbert van den Bergh het leven had behouden bij de opstand van Pattimura op het eiland Saparoea.
  1. Loop rechts rond de kerk naar de Langstraat en loop weer naar rechts de winkelstraat van Wijhe in. Laat de molen links liggen en loop door tot de N756. Sla linksaf en steek het spoor over. Na het spoor weer linksaf en loop met een bocht verder langs het spoor tot de toegangspoort van het Landgoed De Gelder.
  1. Je loopt nu door een parkachtig gedeelte van het landgoed. Loop door tot de slagboom met verboden toegang. Loop met de bocht mee naar rechts en loop bij de vijfsprong rechtdoor bij wandelnetwerkpaal E15 naar de Hammerweg en de hoofdtoegang van het landgoed.
  1. Steek de Hammerweg recht over en volg de blauwe pijl. Je komt langs een grote duiventil aan je linker hand. Sla de eerste weg links in en volg de paarse pijl. Op de kruising bij wandelnetwerkpaal E14 rechtsaf en loop door tot een brug. Loop de brug over en sla links af. Snel daarna weer rechts bij wandelnetwerk paal D 58. Je blijft rechtdoor lopen. Dit is een deel van de NS wandeling die we verder volgen.
  1. Aan het eind van de weg , weg oversteken en over de brug linksaf. Blijf langs het kanaal lopen tot de geasfalteerde weg. Na de houtzagerij aan je rechterhand rechtsaf slaan het Langeveldseloo. Op de eerst volgende viersprong links een kronkelig bospad inslaan bij het bordje: opengesteld. Loop een planken brugje over en steek het weiland over. Bij houten pijl linksaf (prikkeldraad aan je rechter hand). Loop door tot een bij een pad komt, stap het prikkeldraad over en sla rechtsaf (met de sloot aan je linker hand). Aan het eind van het pad kom je uit in de vlindertuin van de Elshof. Hier kun je even uitrusten op een van de vele bankjes.
  1. Sla bij D50 linksaf de Elshofweg in en loop door tot Hagenvoorde. Hier linksaf. We verlaten nu de NS wandeling. NB Laat de NS wandeling bij het rode bordje Privé links liggen en vervolg je weg op Hagenvoorde die overgaat in de Kappeweg. De Kappeweg blijven volgen tot je uitkomt op de Rietbergweg.
  1. Loop rechtdoor de brug over en blijf op de Kappeweg lopen tot het bord van de gemeente Wijhe. Sla rechtsaf de Prins Bernhardlaan in. Aan het einde van de weg, voor de spoorweg overgang zie je het station van Wijhe liggen. Einde van deze koloniale erfgoed wandeling.

Villa Nova

Jean Jacques Rambonnet (1864-1943)

Jean Jacques Rambonnet (1864-1943) werd geboren in Wijhe aan de Stationsweg 11. Zijn vader mr. Frédéric Louis Rambonnet (1827-1900) was burgemeester van Wijhe. Jean Jacques is een van de bekendste leden van de familie Rambonnet geworden. Hij was onder anderen Nederlands viceadmiraal, minister van Marine, minister van koloniën en ook nog in het bezit van de Militaire Willems-Orde. Rambonnet kreeg zijn opleiding aan het Koninklijk Instituut voor de Marine in Willemsoord. Van 1883 tot 1896 voer hij in diverse functies op verschillende schepen in de wateren naar en rond Nederlands-Indië. Na zijn benoeming tot officier-instructeur bij het Koninklijk Instituut voor de Marine te Willemsoord in 1897 werd Rambonnet in 1904 benoemd tot commandant van het flottieljevaartuig Mataram. In die functie nam hij dat jaar deel aan de expeditie naar de eilanden Flores en Adonare in Oost-Indië. In Oost-Indonesië was het Nederlandse koloniale gezag rond 1900 vaak nog heel zwak of het bestond louter op papier en trokken vorsten, dorpshoofden en de bevolking zich weinig aan van de koloniale geboden en verboden. Om hen in het koloniale gareel te dwingen werden zogenaamde ‘tuchtigingexpedities uitgevoerd. Zo’n expeditie begon vaak met een kustbombardement door een marineschip, gevolgd door een actie van een landingsdivisie van mariniers. Op Adonare gingen 30 man aan land; op Flores 150 mariniers onder leiding van Rambonnet. Dorpen werden platgebrand, de hoofden en bevolking gestraft met hoge boetes en de verzetsleiders veroordeeld tot dwangarbeid. Alleen op Adonare stuitten de mariniers op felle tegenstand.. Voor zijn aandeel in de expeditie werd Rambonnet benoemd tot Ridder in de Militaire Willems-Orde. Hij hield op 8 november 1906 een lezing over de expeditie in een vergadering van de leden van de Marine-Vereniging. Deze werd later opgenomen in de verslagen van de vereniging. De lezing ging onder meer ook over het verbranden van kampongs te Flores door de inheemse hulptroepen die de mariniers hadden vergezeld. Na terugkeer in Nederland bleef Rambonnet betrokken bij de Marine. In 1913 werd hij benoemd tot minister van Marine. In die functie kreeg hij tijdens WOI te maken met aanvallen op Nederlandse schepen en met eisen van de oorlogvoerende partijen. Toen zijn collega van buitenlandse zaken de Engelsen toestond een van de schepen van een Nederlandse handelsvloot te doorzoeken achtte hij dat in strijd met de regels voor neutrale landen. Hij trad af en werd door koningin Wilhelmina, die hem nadrukkelijk steunde, twee dagen na zijn aftreden benoemd tot kamerheer. Inmiddels was hij bevorderd tot schout-bij-nacht. In 1922 volgde zijn benoeming tot viceadmiraal titulair. Rambonnet overleed in 1943 en werd begraven op de Algemene Begraafplaats in Den Haag.

 

Naar route

Wijhezicht

Johan Lubbert Umbgrove(1759-1826)>

Johan Lubbert Umbgrove geboren in Arnhem trouwde in 1785 met Constantia Cornelia Alting, dochter van Willem Arnold Alting, die van 1780-1797 gouverneur-generaal van Nederlands-Indië was. Umbgrove zelf arriveerde in 1783 in Indië waar hij diverse functies in dienst van de VOC bekleedde. In 1792 vertrok hij, rijk geworden in Indië, weer naar Nederland. Zijn fortuin dankte hij aan de exploitatie van een suikermolen en de handel in opium die hij leverde aan de Chinezen. Na terugkomst in Nederland ging hij wonen op het buiten Wengelvelde in Wijhe. In 1806 werd Johannes Rudolph van den Bergh (1789- 1817) bij de familie Umbgrove in de kost gedaan. Zijn vader Johannes Gerardus van den Bergh was zowel resident aan het hof van de sultan van Yogyakarta als dat van Surakarta geweest. Samen met zijn zoon keerde hij in 1806 terug naar Nederland en bracht hem onder bij de familie Umbgrove. De kostganger trouwde in 1810 met Johanna Christina, de dochter van Umbgrove tot groot genoegen van wederzijdse ouders. Het echtpaar kreeg drie zonen waarvan de oudste Jean Lubbert in 1812 geboren werd. In 1816 vertrok het gezin tot verdriet van Umbgrove naar Indië. Na de bestuursoverdracht in 1816 waarbij Nederlands-Indië door de Britten weer aan Nederland werd teruggegeven, werd Johannes Rudolph van den Bergh, 27 jaar oud, benoemd tot resident van Saparoea ( Zuid-Molukken) met een salaris van 600 gulden per jaar. Het gezin arriveerde op het eiland in 1817. Binnen drie maanden kwam de bevolking, die ontevreden was over de terugkeer van het Nederlandse gezag, in opstand. Hun leider Thomas Matulesia(1782-1817) beter bekend als Pattimura was sergeant-majoor in het door de Britten opgerichte Ambonezenkorps geweest. Dit uit vierhonderd man bestaande korps werd door de Nederlanders ontbonden. Dat betekende dat de manschappen hun inkomen verloren. Op 3 mei 1817 werd tot een gewapende opstand besloten. Van den Berg werd gewaarschuwd, maar geloofde de boodschapper niet en liet hem met een rotanstok afranselen. Het fort Duurstede waar de residentsfamilie van den Bergh woonde werd bestormd en de hele bezetting van het fort inclusief de residentsfamilie werd vermoord. Later bleek dat alleen de oudste zoon van het residentsgezin Jean Lubbert, de moordpartij overleefd had. Pattimura werd gevangen genomen en in november 1817 opgehangen.

 

 

Naar route

Huis De Cloese

Hendrik Krooneman (1839-1902)

Hendrik Krooneman ging op 18 jarige leeftijd naar De Rijkskweekschool voor Militaire Geneeskundigen in Utrecht. Hij was de oudste zoon van Jan Cornelis Krooneman(1816-1872) loodgieter te Zwolle. Na vier jaar rondt Hendrik zijn studie af en wordt hij benoemd als officier van gezondheid 3e klas in het Nederlandse leger in Oost-Indië. Hij trouwt in 1861 met Johanna de Mandt (1837-1889). Het echtpaar vertrekt een maand later naar Indië waar zij na vier maanden in Batavia arriveren. In mei 1862 wordt hij bij het garnizoen in Ngawi in Oost-Java geplaatst. Daar wordt hun oudste dochter geboren. Op zijn verzoek krijgt hij in 1870 eervol ontslag uit het leger. Hij gaat verder als civiel arts en gaat op het eiland Billiton wonen. Hier worden nog twee dochters geboren. In 1875 vertrekt de familie naar Nederland en vestigt Krooneman zich als praktiserend geneesheer in Wijhe. Dat is niet toevallig omdat een groot deel van de familie Krooneman in de 19de eeuw in Wijhe woonde. Hij gaat met zijn gezin in het huis De Cloeze wonen boven aan de Nieuwedijk nr. 26 in Wijhe en houdt daar ook praktijk. Het huis werd eerder ook door een arts bewoond. Zijn oudste dochter Hendrika Maria is apothekersassistente en helpt haar vader in zijn praktijk. Hendrik Krooneman overlijdt in 1902 op 62 jarige leeftijd in Wijhe. De artsenpraktijk wordt door zijn schoonzoon die getrouwd is met zijn tweede dochter overgenomen. Zij woonden in het vlakbij gelegen Huize Wijhezicht in Wijhe.

Naar route

De Nicolaaskerk

 

Orgel in de Nicolaaskerk

Jean Lubbert van den Bergh(1812-1892), de kleinzoon van Umbgrove, werd gered door Salomon Pattiwaël, een personeelslid van de residentsfamilie. De jongen had enkele klewanghouwen over zijn hoofd gekregen, maar was niet dood. Toen het Nederlandse gezag weer hersteld was, werd het kind aan de Nederlanders overgedragen. Via familie in Batavia kwam Jean Lubbert tenslotte bij zijn grootvader op Wengelvelde in Wijhe terecht. Zijn kleinzoon bleek onhandelbaar en werd op een kostschool geplaatst. Dat neemt niet weg dat zijn grootvader Johan Lubbert Umbgrove heel blij was dat een van zijn kleinzonen behouden was teruggekeerd naar Nederland. Uit dankbaarheid schonk hij in 1821 aan de dorpskerk een orgel. Jean Lubbert was erbij samen met zijn grootvader toen het orgel werd ingewijd. Umbgrove stelde wel enkele voorwaarden aan het gebruik van het orgel: voor hem en zijn erfgenamen moesten twee plaatsen op het orgel worden gereserveerd zolang ze op Wengelvelde woonden. De twee plaatsen mochten uitsluitend door mannelijke erfgenamen bezet worden. De tweede voorwaarde was dat het orgel en het opschrift in de afgeleverde staat onderhouden moest worden en er nimmer enige verandering mocht worden toegestaan. Samen met het wapen van de familie Umbgrove boven op het orgel moest het als een monument tot zijn herinnering blijven. Het opschrift luidde: Johan Lubert Umgrove, Oud Opperkoopman en Resident van Cheribon in Oost-Indiën, Lid der Provinciale Staten van Overijssel en Heer van Wengelvelden heeft dit orgel laten oprigten en aan den Godsdienst toegewijd in het jaar 1821. Umbgrove stierf in 1826 op Wengelvelde. Zijn kleinzoon Jean Lubbert trouwde in 1835 met Constance Gerardine Castendijk. Dankzij haar werd hij toch nog een ordentelijk en gerespecteerd mens, raadslid en wethouder van de gemeente Rheden.

Naar route

Bronnen
https://docplayer.nl/5226873-Van-johannes-gerardus-van-den-bergh-tot-jean-lubbert-van-den-berg-van-saparoea-de-geschiedenis-achter-een-opvallende-familienaam.html
Henk Dijk, Aart van Beek ea, De Nicolaaskerk in Wijhe. Een reis door de tijd (Uitgeverij DeJongeBeth 2014)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Jean_Jacques_Rambonnet
https://nl.wikipedia.org/wiki/Pattimura
http://www.timkrooneman.nl/zwolle.htm
Koloniaal verslag 1905